Zaal 100 bestaat 40 jaar en dat wordt gevierd met meerdere evenementen en een tentoonstelling in het jarige pand aan de Wittenstraat 100 in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt. Het jubileumfestival ging vrijdag van start met optredens van Templo Diez, Viper Mad en Labasheeda. Zondagmiddag was het de beurt aan duo Andy Moor en Marion Coutts.

Zaal 100 is sinds 1984 een plek voor van alles, zolang het activiteiten betreft die moeilijk elders een plek in Amsterdam kunnen vinden. Mijn eerste kennismaking met het podium was op 23 februari 2001 tijdens een optreden met piepende elektroakoestische voortbrengselen van Koji Asano. Verspreid over de jaren zag ik er kleinschalige optredens van voornamelijk bands uit de hoofdstad en directe omgeving. De eerste jubileumavond had vrijdag twee Amsterdamse bands op het programma en een Haagse band als openingsact.

Templo Diez

De drums op het aanstaande nieuwe album van Templo Diez zijn op de achtergrond gemixt en klinken als statige donderklappen in de verte. Tijdens het optreden werd het drumgeluid door microfonen versterkt, wat voor de kleine zaal eigenlijk niet nodig is. Ferme slagen overstemden soms de muziek en de sonore stem van Pascal Hallibert. De delicate americana noir komt volledig tot zijn recht bij een secure geluidsbalans, zoals ik eerder dit jaar merkte toen de band twee nummers in het Patronaat uitvoerde. De muziek klinkt als de soundtrack voor een roadmovie over een reis door een woestijn met een onbereikbare horizon. Een over gitaarsnaren strijkende E-bow, effectpedalen en zingende feedback maakten in Zaal 100 het landschap extra uitgestrekt. De kalmte werkte sporadisch toe naar een bevrijdend aanvoelende storm.

Viper Mad

Bij het trio Viper Mad werden Bjorn Uyens’ in mineur getoonzette liedjes verluchtigd door opgewekte ritmes. De soepel drummende Hassie Dune vulde de vierkwartsmaten op met opgewonden roffels die waren overgeheveld uit drum-‘n-bass. Trompettist Ania Brzezinska was verantwoordelijk voor jazzy noten, met en zonder een mute, en voor achtergrondzang en percussie. Het totaalgeluid was heel open vanwege het ontbreken van basgitaar en toetsen. Afsluitende band Labasheeda had bevriende muzikanten uitgenodigd om de pittige indierock her en der te verrijken met contrabas, banjo en klarinet. Zangeres Saskia van der Giessen wisselde gitaar af met viool. Elke keer als ik Labasheeda live zie doet een andere drummer mee. Vrijdag zat Igor achter de drumkit. Eind vorige eeuw was hij drummer tijdens de hoogtijdagen van noiseband Gone Bald. Toen liet hij met zijn volle spel al horen dat fusion en gitaarnoise elkaar zeker niet hoeven te bijten.

Labasheeda

Zondagmiddag waren meerdere vaders en moeders met kinderen afgekomen op de set van Andy Moor (The Ex) en Marion Coutts. De twee kennen elkaar van de Schotse band Dog Faced Hermans (1986-1995). Na het uiteenvallen van de band vestigden de meeste leden zich in Nederland. Kunstenares en schrijfster Marion Coutts keerde als enige terug naar het Verenigd Koninkrijk. Optredens van het duo zijn zeldzaam en volgens Coutts slechts één keer per jaar mee te maken. Misschien gaan ze vaker optreden na het verschijnen van het gezamenlijke eerste album dat afgelopen weekend in Amsterdam werd opgenomen. De registratie op YouTube van het optreden in Montreuil juni vorig jaar deed uitkijken naar het optreden in Amsterdam.

Moor speelde gitaar met alternatieve stemmingen waarmee boventonen werden opgewekt die rondjes draaiden in een prettige cadans, aangevuld met kale elektronische ritmes en bijgeluiden. De muziek is een speelsere variant op de industriële chansons die Einstürzende Neubauten tegenwoordig maakt, zoals te horen op hun onlangs verschenen album Rampen. De begeleiding stond constant in dienst van de stem van Coutts. Haar afwisseling van spoken word, zang en trompetspel werd nergens overstemd door de geluiden die Moor voortbracht. De zangeres had tijdens het stemmen van de gitaar gelegenheid om foutloos Nederlandse zinnetjes op het publiek los te laten en de zittende mensen aan te moedigen om vooral te dansen. Een van de kinderen in de zaal leverde vervolgens een spontane gastbijdrage met volleerd voetwerk in de ruimte tussen muzikanten en publiek. Er werd ook een gloednieuw nummer voor het eerst live gespeeld, zoals is te horen in deze video:

Geluidskunstenaar Jochem van Tol studeerde ooit bij Dick Raaijmakers, is een van de oprichters van The Paper Ensemble en maakte de afgelopen jaren deel uit van het duo SOON en de band Silverbones. De eerste plaat van zijn soloproject T’iju T’iju werd afgelopen donderdag gepresenteerd in Amsterdam.

T’ju T’iju is een Boliviaanse onomatopee voor de sprinkhaan. Het is een van de dieren die soms uit de modulaire synthesizers en andere elektronische instrumenten van Jochem van Tol lijken te kruipen. Zijn minialbum the dragon is still alive opent met gefladder van synthetische vogels. Blauwe vogels om precies te zijn. Het vrije ritme van hun vleugels moet het opnemen tegen elektronische oprispingen, alsof de vogels door een wereldstad vliegen die te kampen heeft met een massale kortsluiting. Machines knisperen, knetteren en sputteren. De muziek vormt een abstract traject waarin niet in cirkels wordt gedraaid, maar telkens naar nieuwe routes wordt gezocht. De oorsprong van de organische geluiden, die als basis dienen voor de compositie, is niet meer te herleiden. Het tweede nummer New Grass begint met een ritmische puls waar een vierkwartsmaat in is te ontwaren. Het onrustige ritme wordt tijdelijk tot kalmte gebracht door de fluisterende tonen van een klarinet. De muziek vertelt een verhaal zonder een dwingend plot en zonder de inmenging van algoritmes uit een laptop.

Het optreden van T’iju T’iju in de Dokzaal was donderdag meer ambient dan op plaat, met lange stukken waarin op muzikale wijze industriële landschappen werden geschilderd. In de voormalige kerk was tegen de achterwand een tientallen meters hoge sprinkhaan geprojecteerd. De zaalvloer was in tweeën gesplitst met aan de ene kant ruimte voor het publiek en daartegenover het ruim opgestelde instrumentarium van de drie muzikanten. Links zat improvisator Giuseppe Doronzo met diverse blaasinstrumenten en rechts stond percussionist Joost Wesseling. Jochem van Tol liep als muzieklaborant van het ene naar het andere instrument, draaiend aan knoppen van een grote, antiek ogende kraakdoos en kleinere varianten daarvan, de naald plaatsend op vinyl en spaarzame noten spelend op een vleugel. Op een af en toe draaiende bandrecorder na werd alles wat we hoorden live voortgebracht. Hm, zie Van Tol soms zachtjes wanneer een improvisatie naar tevredenheid was afgerond. Het publiek hield zich zo stil dat je een stoel bij de minste beweging kon horen kraken. Af en toe bemoeiden geluiden van buiten het pand zich met het optreden. Zo werd de solo van Doronzo heel even vergezeld door het dopplereffect van een overvliegend propellervliegtuigje.

Het optreden werd gepauzeerd voor uitgebreide bedankjes en het in ontvangst nemen van bloemen. Het tempo in het slotnummer werd bepaald door een pulserende bastoon, vergelijkbaar met de herhaalde toon in Wollemi Pine van SOON. Doronzo en Wesseling kregen alle vrijheid om naar hartenlust naar een climax toe te werken. De symbiose van elektronische muziek en ambient free jazz belooft samen met de eerder uitgevoerde soundscapes veel moois voor toekomstige uitgaven van T’iju T’iju

Het album the dragon is still alive is in gelimiteerde oplage op vinyl uitgebracht door Molk Records en Esc.rec. Het hoesontwerp is van grafisch vormgever en drukker Maaike Bol en vervaardigd in een van de werkplaatsen elders in het pand van Plantage Dok.

Laat ik de stilte op deze site doorbreken met muziek en even terugblikken op een radioprogramma uit eind vorige eeuw waar niemand naar luisterde.

In de periode 1993-1994 had ik met een klein team een avondvullend radioprogramma op de woensdagavond bij de Heerhugowaardse lokale zender HERATO. Vanaf acht uur tot en met middernacht draaiden we onder meer internationale en regionale alternatieve popmuziek in het programma Monitor. Producer Rude 66 reed speciaal elke week vanuit Amsterdam met de trein op en neer voor het presenteren van zijn uurtje met obscure dance. Tussen 23:00 en 0:00 uur had ik de studio meestal helemaal voor mezelf om de avond af te sluiten met het programma Soundtrack, een mix van stemmen, geluiden en muziek, voor bij je laatste dagdromen en eerste nachtmerries.

Tijdens Soundtrack gebruikte ik alle beschikbare afspeelapparatuur (twee draaitafels, twee cd-spelers en twee cassetterecorders) voor het gelijktijdig afspelen en mixen van vooraf geselecteerde geluidsdragers. Aan de soundscapes, drumtracks en film- en televisiefragmenten werden soms telefoongesprekken en geluiden van meegebrachte attributen toegevoegd. Het was de bedoeling om een eenheid uit chaos te creëren en sporadisch lukte dat ook. De inspiratie kwam van experimentele nachtprogramma’s van vrije Amsterdamse radiozenders Radio 100 en Radio Patapoe, die ik alleen kon ontvangen wanneer sprake was van atmosferische storing, en uitgaven van het Amerikaanse collectief Negativland. Op oudejaarsavond 1992 deden we een testuitzending met assistentie van een jonge vrijwillige geluidstechnicus die geen idee had wat exact de bedoeling was. Pas halverwege 1993 ging het programma officieel op de donderdagavond van start en had het ook een naam gekregen.

Dertig jaar later zijn meerdere uitzendingen van Soundtrack te beluisteren via Mixcloud. Deze week voegde ik een combinatie toe van de uitzendingen van 17 maart en 19 mei 1994 met muziek van onder meer Holy Toy, F.M. Einheit, Einstürzende Neubauten, CTI (een project van het duo Chris & Cosey), Krackhouse, John Duncan, Aphex Twin en gedichten van Wyndham Lewis. Pak een koptelefoon, doe de lichten uit, sluit de ogen en luister tot aan middernacht naar Soundtrack.

The Ex viert dit jaar het 45-jarig bestaan. De bandleden werkten vorig jaar, na een pauze die langer had geduurd dan was gepland, aan een set met compleet nieuw werk. In december 2023 was daar al iets van te horen tijdens het Catalytic Festival in Nijmegen en Amsterdam. Het voorlopig laatste Nederlandse concert van de huidige Europese tournee was zondagmiddag in Willem Twee in Den Bosch.

De leden van The Ex hadden de afgelopen jaren veel tijd voor projecten buiten de band om. Daarnaast brachten ze oude Ex-albums opnieuw uit op vinyl en gingen ze door het bandarchief om materiaal te verzamelen voor een boek over The Ex dat geschreven wordt door Belgische auteur Guy Peters (o.a. Gonzo (circus) en Klara). Het plannen van gezamenlijke repetities was een uitdaging. De repeteersessies leverden in 2023 uiteindelijk tien nieuwe nummers op. Ze kwamen zondag allemaal voorbij in de grote zaal van poppodium Willem Twee in Den Bosch. Voorprogramma Brader Mûsîkî was voor de meeste bezoekers nogal een uitdaging. De Koerdische liedjes, die ingetogen met diepe stem werden gezongen terwijl vingers vlot dansten over de snaren van een saz, moesten het opnemen tegen uitgebreide zondagmiddaggesprekken. Verspreid over de vloer speelden kinderen. Alleen in de buurt van het podium was de muziek goed te horen. En als het geklets niet afleidde, dan was er wel een brutale fotograaf die de aandacht opeiste door zijn lens vlak voor het kruis van de muzikant te houden voor een serie artistiek verantwoorde foto’s.

The Ex begon de set met het eerste nieuwe nummer African Beef. Het is altijd spannend om de band met vers songmateriaal te zien stoeien. Het idioom van de band is vertrouwd, met het vaak percussieve spel van gitarist Terrie links, de vol klinkende bas- en boventonen van gitarist Andy rechts en in het midden de Afrikaans klinkende, herhalende melodielijnen van zanger/gitarist Arnold, alles op de rails gehouden door de gefocust drummende Katherina. Terrie en Andy wisselden extra melodische motieven af met noisy uitbarstingen. Onder de attributen die Terrie deze keer gebruikte, waren onder meer een trommelvel, een wit kopje met zichtbare koffieresten en delen van het podium. Een enkele keer probeerde hij met het uiteinde van de gitaarhals de eerder genoemde fotograaf speels opvoedkundige tikjes te geven.

Traditiegetrouw kwam Katherina naar voren om een nummer te zingen in een nummer dat op de setlist van Andy aangeduid werd als Kat Song. Na dit rustpunt volgden de twee hoogtepunten in de set, opnieuw met drums als drijvende kracht. Een reggae-achtige beat met het accent op de derde tel moedigde de gitaristen aan tot een lekker zwaar en rauw swingende riff. Een daaropvolgend melodisch drumpatroon, met onder meer drie koebellen als hoofdbestanddeel, gaf het optreden een extra impuls. Ik kan me heel goed voorstellen dat het vindingrijke drumspel tijdens het maakproces in de oefenruimte een inspirerende basis vormt voor improvisaties van de andere bandleden.

Vanuit het publiek werd om oude nummers gesmeekt. The Ex wachtte daarmee tot aan de toegift en eindigde met Soon All Cities, het openingsnummer van het laatste album 27 Passports. Hoe het nieuwe songmateriaal zal klinken in uitgekristalliseerde vorm zullen we na de zomer kunnen horen wanneer The Ex terug is teruggekeerd voor Nederlandse optreden.

Het was zaterdag een bonte avond in OCCII met Friese improvisatieblues, een Friestalige musical over Trump in Makkum en eindigend met een dansfuif onder leiding van een Duitse muzikant wiens naam achterstevoren is gespeld. Gabi Delgado-López, Sun Ra en Hans Vandenburg keken toe en zagen dat het goed was.

De zaterdagavond in OCCII begon met Zea + Oscar Jan Hoogland op ooghoogte vanaf de zaalvloer. Het geblaf van een onzichtbare hond zette de set in beweging. Nummers van het album Summing (2020) werden afgewisseld met vrije versies van Friestalige nummers. Oscar Jan Hoogland vulde de herhalende gitaarmotieven van zanger Zea voor de verandering voornamelijk aan met voor zijn doen ingetogen toetsenwerk. Gewoonlijk ontpopt de improvisator zich als variétéartiest door vele attributen tevoorschijn te toveren voor allerlei wonderlijke geluiden. Tijdens dit optreden pakte de toetsenist wat dat betreft slechts eenmaal flink uit, stappend tussen het publiek, blazend op een scheidsrechtersfluitje en draaiend aan een zwaar ogende sirene met als einddoel de platen op de draaitafels van DJ Andy Moor (The Ex). Die platen waren niet te horen omdat de volumeschuif van de dj-tafel tijdelijk op nul stond. Hooglands kalmere aanpak deed tijdens het hoogtepunt van de set het rumoer verstommen in het achterste deel van de zaal. De cover Wurch was een voortuitwijzing naar en ode aan de tweede band van de avond.

It Dockumer Lokaeltsje husselde tijdens het optreden nummers van hun drie laatste albums door elkaar, beginnend met Sato-Sato van de DAF-coverplaat Alles Is Goed. De hoofdmoot deze avond was het nieuwe conceptalbum Trump Yn Makkum, een no wave musical over de bouw van een plezierjacht in opdracht van oppergluiperd Trump die eindigde in een financiële strop voor een Makkumer scheepswerf. Het Friese drama ging in OCCII van start met It Frije Wurd Stjonkt Ut ‘E Bek. Het Friese trio ging met gejaagde gang door de korte, hortende en stotende composities heen, met onvertaalde humor en woorden die ook in de Nederlandse variant wonderlijk klinken, zoals een bonkerak. De gitaarbanden van gitarist Sytse J. van Essen en zanger/bassist Peter Sijbenga konden het muzikale geweld niet meer aan en probeerden zich los te trekken. Net als in het leven hangt als met plankband aan elkaar, verzuchte Sijbenga filosofisch.

De avond eindigde met het Knarf Rellöm Arkestra onder leiding van, hoe kan het ook anders, Knarf Rellöm oftwel de Duitse zanger/muzikant Frank Möller. Hij is onder de naam Dubby King Knarf een van de remixers op de dubplaat Wat Ik Dacht Toen Ik Lag die Zea vandaag ten doop hield. Op het podium links van Knarf stond een saxofonist/fluitist en rechts een ijverige percussionist. De Arkestra-leider had voor de gelegenheid een rood pyjamapak aangetrokken waarop het woord no de kern van het design vormde. Het optreden begon enigszins geëngageerd met Nuclear War van Sun Ra Arkestra, een call and response-nummer dat ook ooit door Yo La Tengo op plaat is gezet. Het publiek werd aangemoedigd om mee te zingen en uitgenodigd om op het podium te staan. Slechts een enkeling durfde die laatste uitdaging aan. Funkadelics slogan Free Your Mind… and Your Ass Will Follow was het motto, maar dan in de versie van En Vogue. De discoshow bevatte ook een Nederlandse cover met Peter Sijbenga als gastzanger in een extra vrolijke versie van Nederpopklassieker Tokyo van Haagse band Gruppo Sportivo. Vooraan werd gedanst, terwijl nuchtere passievelingen vanaf veilige afstand geamuseerd toekeken.

Ik zou zelf niet zo snel een plaat van kopen van Karf Rellöm, maar als hij exemplaren van zijn pyjama tussen de merchandise zou hebben neergelegd, had ik er zelfs twee aangeschaft, eentje voor mezelf en de ander voor Treg Keebrev.

Chilly Scenes Of Winter wordt in sommige kringen beschouwd als een cultfilm. Het is een romcom met een twist en een vertelvorm die mij niet kon bekoren. Ik liet me tijdens het kijken gewillig afleiden door een paar opvallende bijrollen.

De Amerikaanse speelfilm Chilly Scenes Of Winter is een romantische komedie waarin romantiek en humor tekortschieten. De filmstudio wist er zich geen raad mee en probeerde in 1979 het publiek naar de bioscopen te lokken door de titel te veranderen in het vrolijker klinkende Head Over Heels. Vooral alle zekerheid werd ook een happy end toegevoegd. De film gaat over een obsessieve liefde en een obsessies vormen geen gezonde voedingsbodem voor een relatie. Charles (John Heard) ontmoet Laura (Mary Beth Hurt) op het werk wanneer hij zijn afgezonderde kantoorruimte en zijn drankflesje even verlaat voor een bezoek aan het kantoor van de bedrijfsadministratie. De eerste dialoog tussen Charles en Laura is bedoeld als meet cute. Tegenwoordig noemen we de opdringerige toenadering van Charles grensoverschrijdend gedrag.

Onsympathieke personages zijn vaak interessanter dan sympathieke varianten. De vorm waarin deze film is gegoten maakt het helaas lastig om 92 minuten lang op te willen trekken met de irritante Charles. Vrij snel in Chilly Scenes Of Winter wordt de vierde muur doorbroken en vergroot een voice-over de afstand tussen het hoofdpersonage en de kijker. Ik was vanaf dat moment uitgekeken op de man en meer geïnteresseerd in de bijrolspelers. Peter Riegert (die net als John Heard later een rol kreeg in The Sopranos) is een amusante nietsnut met wie Charles een huis deelt. Gloria Grahame, een actrice uit de Golden Age of Hollywood in een van haar laatste rollen, acteert als suïcidale moeder van Charles alsof ze speelt in een film uit de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Allen Joseph in Chilly Scenes Of Winter a.k.a. Head Over Heels

De eerste bijrol die me opviel is die van een acteur wiens stemgeluid mij heel bekend voorkwam toen hij voor het eerst zijn mond opende. De stem hoort bij de blinde man die versnaperingen verkoopt in de foyer van het kantoorcomplex, vlak naast de uitgang van het pand. Charles koopt na werktijd regelmatig een snack voor onderweg en is te veel met zijn gedachten bij Laura om de vraag van de verkoper te horen. What do you have? herhaalt de man met door frustratie aangewakkerde stemverheffing. Het kostte me een hele scène om erachter te komen van wie die stem was. Ik hoorde hem voor het eerst op de soundtrack van Eraserhead (1977). Die had ik in de jaren tachtig meer dan tien jaar lang in de platenkast staan en dus meermaals kunnen draaien voordat ik de film eindelijk zag. De lp bestaat naast soundscapes, snippers instrumentale variétémuziek en het lied In Heaven ook uit een monoloog van een man (Mister X) die aan de eettafel vertelt over de gevoelloosheid in zijn arm. Hij vraagt aan hoofdpersoon Henry (Jack Nance) of hij het kippetje wil aansnijden dat kaal op een bord ligt te wachten. Just cut them up like regular chickens.

Allen Joseph in Eraserhead

De rasperige stem is van Allen Joseph (1919-2012). De acteur speelde vanaf de jaren vijftig tot halverwege de jaren tachtig voornamelijk in televisieseries en had een bijrol in slechts een paar filmklassiekers (Marathon Man, Raging Bull). Joseph speelt het ongemakkelijke diner in Eraserhead pijnlijk komisch naar grote hoogten, eindigend met een griezelige bevroren glimlach. De casting van de acteur zal niet alleen bepaald zijn door talent, maar hoogstwaarschijnlijk ook door de indirecte link met The Wizard Of Oz (1939), een van de favoriete films van David Lynch. Allen Joseph speelt de Tin-Woodman in The Wonderful Land Of Oz, een naar verluidt niet bepaald geslaagde kinderfilm uit 1969. The Wizard Of Oz loopt als een rode draad door het oeuvre van Lynch. Als je daar meer over wilt weten, kan ik je de verzameling video-essays onder de titel LYNCH/OZ van harte aanbevelen.

Chilly Scenes Of Winter is vorig jaar op Blu-ray uitgebracht door het label Criterion.

Britse drummer/zanger Charles Hayward is al meer dan een halve eeuw actief, met eigen bands, als gastmuzikant in andermans projecten en solo. De medeoprichter van undergroundband This Heat toont anno 2024 nog geen sporen van slijtage en reist momenteel met zijn nieuwste band Abstract Concrete door Europa. Het startschot van de tournee was afgelopen donderdag in OCCII.

Charles Hayward is trots op zijn Londense bandgenoten, vertelde hij me na afloop van het concert. Hij mag met recht trots zijn, want Abstract Concrete vormde in OCCII een imponerend hecht geheel. Iedereen speelde met plezier en gemak en niemand raakte verstrikt in de complexe songstructuren. Haywards drumspel klinkt soms alsof er twee mensen tegelijk achter de kit actief zijn, zeker als de drummer met één hand roffelt en met de andere hand ondertussen de rest van het drumstel bespeelt. Bassist Otto Willberg werd niet van zijn stuk gebracht door maatwisselingen of tempo’s die plotseling vertraagden of versnelden.

Je doet de muziek tekort door het te labelen als progrock. De eerste plaatopnamen van Hayward, als onderdeel van de band Quiet Sun op het album Mainstream (1975), vallen nog wel binnen dit hokje. Bij prog is techniek vaak belangrijker dan intuïtieve expressie, iets wat bij de experimentele rockband This Heat (1976-1982) juist werd omgedraaid. De combinatie van de geschoold klinkende speltechniek van Hayward en de experimenteerdrift van Charles Bullen en Gareth Williams zorgde voor een volledig uniek bandgeluid.

Bij Abstract Concrete is Yoni Silver verantwoordelijk voor experimentele geluiden tussen de overige toetsenpartijen door. Altviolist Agathe Max voegt folkelementen toe. De behendige gitarist Roberto Sassi laat horen dat hij zich thuis voelt bij zowel vrije improvisatie als metal (check het album Shifted van zijn band Drag Death). De maximale muziek begeleidde minimale refreinen waarin herhaalde korte zinnen als mantra’s door Charles Hayward werden gezongen. Na het openingsnummer Almost Touch moest hij even op adem komen, maar daarna ging hij onverminderd energiek door met het volgende nummer. The Day The Earth Stood Still zorgde voor een rustmoment in de intense set en het nieuwe nummer Small World was binnen de context van het concert een bescheiden poplied als aanloop naar een heftige finale.

Het nieuwe jaar in OCCII had niet beter kunnen beginnen.

Zaterdag 27 januari 2024 vindt in het Patronaat te Haarlem het muziekfestival A New Tattoo plaats, een benefietavond als eerbetoon aan iedereen die geliefden heeft verloren. Een andere benefiet met een Nederlandse inbreng is een compilatie-elpee met coverversies uit het repertoire van The Clash ten behoeve van het International Rescue Committee. Die plaat verschijnt volgende maand.

A New Tattoo: over doorleven na zelfdoding

Michael Milo is bij sommige lezers bekend van de band King Me. Hij schreef de song A New Tattoo voor en over zijn dochter Jonna. Zij beëindigde in 2020 op 16-jarige leeftijd haar leven. De titel verwijst naar de tatoeage van een bloemetje dat zij droeg en die Milo als blijvende herinnering heeft overgenomen. Het liedje is opgenomen met een gelegenheidsband met leden uit King Me, Templo Diez, Club Diana, M.I. Piercy, Damer en De Kift. De single verschijnt op 7″ en wordt zaterdagavond 27 januari gepresenteerd tijdens de eerste editie van het muziekfestival A New Tattoo.

Met het liedje en het festival wil Michael Milo het taboe over zelfdoding doorbreken. ‘We willen troosten, helen en mensen verbinden in liefde,’ schrijft hij in het persbericht. ‘We willen laten zien dat er wel degelijk leven is na zelfdoding.’ De avond in Haarlem begint om 19.30 uur en wordt geopend door de Fanfare van de Eerste Liefdesnacht. Je kunt daarnaast optredens verwachten van Henk Koorn (Hallo Venray), King Me Ltd., Templo Diez, Lisa Brakband en Kikid Theater. Tickets kosten € 7,50 en zijn te koop via het Patronaat. Met de opbrengst van de kaartverkoop en de single wordt A New Tattoo mede gefinancierd. Als er geld overblijft, is dat beschikbaar voor de volgende projecten van A New Tattoo.

Songs Of The Clash – Hearts & Minds & Crooked Beats

De Nederlandse band Labasheeda is een van de deelnemende bands aan het project Songs Of The Clash – Hearts & Minds & Crooked Beats. Deze compilatie, die op vinyl geperst zal worden, bevat muziek van The Clash, gecovered door bands uit diverse landen. Een van de bekendste deelnemers is de Amerikaanse band The Dandy Warhols. De opbrengsten zijn bedoeld voor International Rescue Committee, een organisatie voor humanitaire hulp aan slachtoffers in onder meer oorlogsgebieden en landen die zijn getroffen door natuurrampen. International Rescue Committee is actief in meer dan veertig landen en in 26 steden in de Verenigde Staten.

Songs Of The Clash wordt gefinancierd met hulp van crowdfundingwebsite Kickstarter. Op moment van schrijven is er iets meer dan 24 uur te gaan voor de deadline en zo te zien gaat het streefbedrag zeker gehaald worden. De officiële uitgave is 7 februari aanstaande.

Het jaar wordt traditioneel op de allerlaatste dag afgesloten met een rijtje albums en films die me het meest zijn bijgebleven. Muziek en cinema kregen in 2023 geduchte concurrentie van de literatuur, vandaar dat ik het overzicht begin met boeken.

Boeken

Vorig jaar kreeg ik eindelijk weer eens echte leeshonger, opgewekt door De Beesten van Gijs Wilbrink. De leesdrang zette zich in 2023 uitgebreid voort, voorzichtig beginnend met een boek dat hier thuis meer dan dertig jaar ongelezen in de kast heeft gestaan. Het honderdste sterfjaar van Louis Couperus leek me een geschikte aanleiding voor Eline Vere. 2023 was een inhaaljaar met werk van schrijvers van naam waar ik niet eerder een boek van had opengeslagen, zoals Joseph Roth (voorlopig hoogtepunt: Radetzkymars uit 1932) en Anjet Daanje, winnaar van de Constantijn Huygens-prijs 2023. Een van de terugkerende thema’s in het oeuvre van Daanje is de onmacht van de mens om grip te krijgen op de werkelijkheid. Die is niet meer dan de verzameling verhalen die personages zelf creëren of, in het geval van meesterwerk De Herinnerde Soldaat (2019), tegen wil en dank voor zich laten creëren. In Veelvuldig En Alleen (2003) dienen verhalen als middel om een gedeeld trauma te verwerken. In jl. (2016) vermengen verhalen uit de moderne geschiedenis zich met die van een Nederlandse familie. Personages laten hun leven beheersen door een fictief personage (Delle Weel, 2011) of laten hun eigen verhalen afpakken door anderen (Gezel In Marmer, 2006). In Het Lied Van Ooievaar En Dromedaris (2022) dwalen verhalen als spoken door het bestaan van mensen die direct of indirect zijn geraakt door het leven en werk van mysterieuze Britse schrijfster Eliza May Drayden.

Andere ontdekkingen waren onder meer R. F. Kuangs sciencefictionroman Babel: Or the Necessity of Violence: An Arcane History of the Oxford Translators’ Revolution (2022), over een fictief vertaalinstituut in Cambridge in de jaren dertig van de negentiende eeuw waar magische zilverstaven worden vervaardigd met hulp van etymologische experimenten met talen uit Britse koloniën, en Prophet Song van Paul Lynch, winnaar van de 2023 Booker Prize. Prophet Song speelt zich af in een land dat na de instelling van een totalitair regime verandert in een onleefbare dystopie. Het boek zou over Syrië, Oekraïne of Gaza kunnen gaan, maar speelt zich af in Ierland en wordt verteld vanuit het perspectief van een vrouw die met haar gezin ten onder dreigt te gaan. Via nieuw sociaal medium Bluesky werd ik attent gemaakt op Noorse schrijver Karl Ove Knausgård en de eerste twee delen van Morgenstjernen, een serie met verhalen onder het oog van een ster die plotseling boven de Aarde verschijnt. Betekent het Bijbels aandoende hemellichaam de terugkeer van het paradijs op aarde of is het een duivels fenomeen en het begin van het einde der tijden?

Fictie (alfebetisch)

• Dat Beloof Ik van Roxanne van Iperen
• The MANIAC van Benjamín Labatut
• Prophet Song van Paul Lynch
• The Wolves Of Eternity: A Novel van Karl Ove Knausgård
• Xerox van Fien Veldman
• Yellowface van R. F. Kuang

Non-fictie (alfabetisch)

• The Art Of Darkness: A History Of Goth van John Robb
• Conform To Deform: The Weird & Wonderful World Of Some Bizzare van Wesley Doyle
• The Undertow: Scenes From A Slow Civil War van Jeff Sharlet

Concerten (chronologisch met links naar recensies)

• Oren Ambarchi (Bimhuis, 16 april)
• Tramhaus (Patronaat, 20 mei)
• Chiyoda Ku + Psychic Graveyard (OCCII, 3 juni)
• Space Siren (Patronaat, dB’s en OCCII in juni)
• Nape Neck (OCCII, 1 september)
• Sereias (OCCII, 3 september)
• Femme Fugazi (Popronde Den Bosch, 6 oktober)
• Shellac (Paradiso, 20 oktober)
• John Zorn’s New Masada Quartet (November Music, Den Bosch, 4 november)
• Mecano (De Nieuwe Anita, 8 december)

Albums (alfabetisch) Solo For Tamburium

Syrische vluchteling Yara (Ebla Mari) herinnert in Ken Loach’s laatste film The Old Oak de uitspraak van een vriend die stelde dat hoop obsceen is. De oorlogen in de wereld, het vooruitzicht op een extreemrechts kabinet en de onvermijdelijke aanstaande herverkiezing van het monster Trump zijn genoeg redenen om alle hoop op te geven. Loach blijft geloven in de potentiële goedheid van de mens. Ook tussen de muziek die ik dit jaar hoorde klinkt nog een beetje hoop door, zoals op de in 2023 verschenen albums van Beverly Glenn-Copeland (net niet in de lijst beland) en Zea. Alle tien onderstaande albums heb ik fysiek in de kast staan, behalve die van het avontuurlijke en grenzeloos creatieve Aksak Maboul. De Belgische formatie klinkt nog even fris als hun jeugdige zelf op het album Un Peu De L’Âme Des Bandits uit 1980.

Verder draai ik het liefst duistere soundscapes en schaduwrijke ambient waar geen zonnestraal meer doorheen komt, zoals de ijskoude trip van Aware, de drie uur durende drones en feedback van Kali Malone en het debuutalbum van Hilary Woods. Ik kon me ook meerdere malen verliezen in de oneindig lijkende harmonische variaties in de suite Solo For Tamburium, een 1 uur en 18 minuten durende drone bestaand uit een samenspel van opnames van 88 nauwkeurig afgestemde tambura’s. De Zweedse componist Catherine Christer Hennix (1948-2023) omschreef haar muziek zelf als een goddelijke evenwichtstoestand. De Britse band Chiyoda Ku maakte dit jaar live veel indruk tijdens hun optreden in OCCII en is in de lijst de enige vertegenwoordiger van het soort luide gitaarmuziek waar ik twintig jaar geleden meer van kocht en beluisterde dan tegenwoordig.

• Aksak Maboul – Une Aventure De VV (Songspiel)
• Aware – Requiem For A Dying Animal
• Chiyoda Ku – Selecta Perspective
• Laurel Halo – Atlas
• Catherine Christer Hennix – Solo For Tamburium
• Lewsberg – Out And About
• Maria BC – Spike Field
• Kali Malone featuring Stephen O’Malley & Lucy Railton – Does Spring Hide Its Joy
• Hilary Woods – Acts Of Light
• Zea – We Are Still Each Other’s Only Hope

Heruitgaven/archiefopnamen

• Drew McDowall – Lamina (cd-box)
• Ennio Morricone – Controfase (1973)
• Pharoah Sanders – Pharoah (1977) (box met extra live-lp)
• Pauline Anna Strom – Echoes, Spaces, Lines (lp-box)
• Sun Ra And His Intergalactic Research Arkestra – Paradiso Amsterdam 1970

Een selectie van muziek uit 2023 is te beluisteren via Mixcloud, onderverdeeld in de categorieën Ambient & Soundscapes en Albums & Gigs.

Film De ezelsbrug in EO Fictie in de bioscoop (alfabetisch)

• Aftersun (Charlotte Wells, 2022)
• Anatomie D’Une Chute (Justine Triet, 2023)
• Atlantide (Yuri Ancarani, 2021)
• EO (Jerzy Skolimowski, 2022)
• Pacification (Albert Serra, 2022)
• Past Lives (Celine Song, 2023)
• Return To Seoul (Davy Chou, 2022)
• Roter Himmel (Christian Petzold, 2023)
• Saint Omer (Alice Diop, 2022)
• Tár (Todd Field, 2022)

Documentaires

• 20 Days In Mariupol (Mstyslav Chernov, 2023)
• All The Beauty and the Bloodshed (Laura Poitras, 2022)
• Anselm 3D (Wim Wenders, 2023)
• The Eternal Memory (Maite Alberdi, 2023)
• Man Marked For Death, 20 Years Later (Eduardo Coutinho, 1984)
• The Natural History Of Destruction (Sergej Loznitsa, 2022)
• Squaring the Circle (The Story Of Hipgnosis) (Anton Corbijn, 2023)

Blu-rays After Blue

Begin dit jaar startte het label Radiance Films met het uitgeven van Blu-rays met films van eigenzinnige makers uit de internationale filmgeschiedenis. Ik besloot zoveel mogelijk titels in huis te halen, voor het opnieuw bekijken van oude bekenden (Thieves Like Us, Welcome To The Dollhouse) en voor het doen van nieuwe ontdekkingen. Zo maakte ik voor het eerst kennis met The Man On The Roof. Zweedse regisseur Bo Widerberg is een uitgesproken tegenpool van landgenoot Ingmar Bergman. Widerbergs policier, naar een roman van het duo Maj Sjöwall en Per Wahlöö in een serie rondom detective Martin Beck, is het Zweedse antwoord op The French Connection. De thriller wordt aan het begin opgeschrikt door een bloederige moord waarna op geduldige wijze een dag lang een groep antihelden wordt gevolgd terwijl ze zich laten meeslepen naar een finale die een dag lang Stockholm heeft ontregeld.

De door Kazuo Kasahara geschreven gangsterfilm Big Time Gambling Boss heeft de grandeur van een shakespeareaanse tragedie, zeker in vergelijking met ook door Kasahara geschreven, veel bekendere en in mijn beleving te hysterische filmserie Battles Without Honour And Humanity. De onvolwassen mannen in de tragikomische Franse road movie Le Plein De Super vormen een groot contrast met de daadkrachtige vrouwen in De Stilte Rond Christine M. Laatstgenoemde film is weer eens een voorbeeld van een Nederlandse filmklassieker die schijnbaar alleen uitgebracht kan worden door een buitenlands label. Het bij tijd en wijle psychedelische The Final Programme is heerlijk idiote, dystopische Britse sciencefiction in snoepkleuren en met bijrollen voor schmierende bekende gezichten als Patrick Magee en Sterling Hayden. Het eveneens Britse Enys Men is een experimentele nachtmerrievariant op folk horror over een vrouw en haar eenzame onderzoek naar korstmossen op een afgelegen eiland in Cornwall. Ze wordt tijdens haar werkzaamheden en ’s nachts geconfronteerd met geesten uit haar eigen verleden en die van mijnwerkers uit een lang geleden gesloten mijn. De Franse sciencefictionfilm After Blue (Paradise Sale) bestelde ik rechtstreeks uit Frankrijk vanwege de fascinerende still bij een artikel in Schokkend Nieuws. Er was geen Engelse ondertiteling beschikbaar, maar dat was niet zo erg voor een film die meer weg heeft van een kunstproject.

• After Blue (Paradis Sale) (Bertrand Mandico, 2021)
• Bakuchiuci: Sôchô Tobaku / Big Time Gambling Boss (Kôsaku Yamashita, 1968)
• Enys Men (Mark Jenkin, 2022)
• The Final Programme (Robert Fuest, 1973)
• Korotkie Vstrechi / Brief Encounters (Kira Muratova, 1967)
• Mannen På Taket / Man On The Roof (Bo Widerberg, 1976)
• Le Plein De Super / Fill ‘er Up With Super (Alain Cavalier , 1976)
• De Stilte Rond Christine M. (Marleen Gorris, 1982)
• Szürkület / Twilight (György Fehér, 1990)
• Various – Cinema’s First Nasty Women (1898-1926)

Na 15 minuten in de thuisbioscoop gestaakt met kijken wegens wanstaltig slecht: Sisu, Hypnotic en Bottoms.

I.M. Richard Groot