10 aug 2015

Joanna Newsom - Sapokanikan (2015)

Door Gert Verbeek

Het lukt sommige beroemde regisseurs om tussen hun tijdrovende speelfilms door nog een gaatje in de agenda te vinden voor het maken van een videoclip. Het is een manier om hun liefde voor muziek een plaats te geven in hun oeuvre. Kun je hun stijl direct herkennen of stellen ze zich dienstbaar op aan het liedje en laten ze daarom herkenbare stijlelementen zoveel mogelijk achterwege?

De laatste klussen van de Amerikaanse regisseur Sam Peckinpah (1925-1984) waren twee videoclips voor Julian Lennon. Peckinpah was zeer vereerd om te mogen werken voor de zoon van de door hem zeer gewaardeerde John Lennon. De regisseur is bekend van zijn in slow motion gefilmde geweldorgies in klassiekers als The Wild Bunch en Straw Dogs. Vertraagd opspattend bloed blijft deze keer achterwege. Julian Lennon playbackt zijn single Too Late For Goodbyes in een opnamestudio met wagenwijd openstaande deur. De enige actie in de clip is een raar dansje in de deuropening door een man in een wit pak. De Peckinpah touch is nergens te bekennen.

Regisseur Paul Thomas Anderson heeft ook enkele videoclips op zijn naam staan. Vandaag verscheen het filmpje dat hij maakte voor de nieuwe single van de Amerikaanse zangeres Joanna Newsom. Als je Andersons videoclips in chronologische volgorde bekijkt blijkt dat ze wel degelijk overeenkomsten vertonen met zijn speelfilms en een vergelijkbare ontwikkeling laten zien. Net als in Boogie Nights (1997) pronkt Anderson in zijn eerste video’s voor Michael Penn en Fiona Apple maar al te graag met zijn technische perfectie. Zijn filmische hoogstandjes overdonderen de kijker.

Boogie Nights bevat een paar zeer knap gemaakte onafgebroken shots waarbij de camera door verschillende ruimtes zweeft en de bewegingen van tientallen personages vastlegt. De videoclip bij Try van Michael Penn is opgenomen in een hotelgang en bestaat in zijn geheel uit een zelfde soort shot. Er komt geen montage aan te pas. Acteur Philip Seymour Hoffman rent een paar keer voorbij in een gastrol als roadie. Ook Across The Universe (zie hieronder), de Beatles-cover van Fiona Apple, bestaat uit uiterst complexe camerabewegingen, ditmaal in zwart-wit en in slow motion. In beide clips blijven de vocalisten in de camera kijken en onverstoord verder zingen terwijl de wereld om hen heen volledig doordraait.

Paul Thomas Anderson en Fiona Apple werken graag samen. De videoclips voor Fast As You Can en Limp lopen vooruit op de expres imperfecte manier waarop de komedie Punch-Drunk Love (2002) is gefilmd. In Fast As You Can vallen de vergelijkbare overbelichting, de onscherpe momenten en de sluitende iris op. De clip is ook in hetzelfde brede beeldformaat opgenomen. De videoclip bij Limp heeft het opmerkelijke gebruik van de kleur blauw met de speelfilm gemeen. De extreme montage tijdens de drumsolo heb ik echter nog nooit in een film van Anderson gezien. Blauw is ook een prominente kleur in het filmpje bij de single Paper Bag. De kleding van de jonge dansers en de locatie waar de videoclip is opgenomen zou je verwachten in The Master (2012).

Joanna Newsom (links) in Inherent Vice

De Amerikaanse regisseur heeft lange tijd geen videoclips gemaakt. Tussen Paperbag en Hot Knife zitten dertien jaar. Hot Knife uit 2013 is de enige clip waarin de regisseur volledig afwijkt van zijn speelfilmtechnieken vanwege de combinatie van kleur en zwart-wit en het gebruik van split screens. De videoclip bij Sapokanikan van Joanna Newsom is verwant met Inherent Vice (2014). Newsom speelt in die film de rol van de geheimzinnige vertelster Sortilège. In de videoclip volgt Paul Thomas Anderson de zangeres in de straten van New York. Net als in de film probeert de regisseur ons niet meer te overbluffen met opzichtig technisch vernuft. Hij filmt losjes uit de hand en zo te zien op celluloid, want hij weigert zijn films op te nemen met digitale apparatuur. Het filmpje maakt een tijdloze indruk. Op een paar kledingstukken van passanten na zou het opgenomen kunnen zijn in dezelfde periode als Inherent Vice (jaren zeventig) of Boogie Nights (eind jaren zeventig en begin jaren tachtig). 

De donkere thematiek uit de films van Paul Thomas Anderson sluipt halverwege Sapokanikan in de videoclip. De overdag opgenomen scènes maken plaats voor de avond. De zangeres gaat een straat in waar in de verte de zwaailichten van meerdere brandweerwagens onrustig flitsen. Als ze langs de wagens loopt wordt haar gezicht overspoeld door een rode gloed. Ze kijkt een beetje bezorgd naar rechts, maar loopt al zingend door. De mensen om haar heen trekken zich niets aan van de aanwezigheid van de brandweerwagens. Er is geen rook te bekennen en al helemaal geen vuur, dus waar zouden ze zich druk over moeten maken?

Volgens mij is Paul Thomas Anderson zelf heel even in beeld te zien als een passant die achter Newsom onscherp gefilmd voorbij wandelt. Check het moment zelf vanaf 1:26.

Het album Divers van Joanna Newsom, haar eerste sinds Have One On Me uit 2010, wordt 23 oktober uitgebracht door Drag City.